Birleşik Metal-İş ve Türk Metal arasında tarihi anlaşma

Geçen günlerde Türkiye sendikal hareketi açısından tarihi bir gelişme yaşandı. Metal işkolundaki iki büyük sendika olan Birleşik Metal-İş (DİSK) ile Türk Metal (Türk-İş) arasında tarihi bir anlaşma imzalandı.

Türkiye Metal İşkolunda Faaliyet Gösteren Sendikalar Arasında Diyalog ve İşbirliğine Dair Ortak Anlaşma adını taşıyan anlaşma metni, metal işkolunda uzun bir tarihe geçmişe dayalı sendikal uyuşmazlıklar ve rekabete son vermeyi, işverenlere ve hükümet baskılarına karşı ortak hareket etmeyi ve işçilerin sendikal tercihinin özgür biçimde oluşmasını öngörüyor.  Anlaşmanın en önemli ve yaşamsal düzenlemesi referandumun sendika seçme özgürlüğünün bir parçası olarak kabul edilmesi oldu.

Birleşik Metal-İş Başkanı Adnan Serdaroğlu ile Türk Metal Başkanı Pevrul Kavlak tarafından imzalanan anlaşmaya IndustriAll Küresel ve Avrupa sendikalarının temsilcileri de şahit olarak imza attılar. Anlaşma imalat sanayinde işçilerin küresel temsilcisi olan IndustriAll’un uzun süreli çabaları sonucu gerçekleşti. İki sendikanın genel başkan ve genel sekreterleri IndustriALL Küresel ve Almanya IG Metal Sendikası Başkanı Jörg Hofmann ve IndustriALL Avrupa ve Almanya IG BCE Sendikası Başkanı Michael Vassiliadis’in davetiyle Berlin’de bir araya gelip anlaşmaya son şeklini verdi. Anlaşmaya ilişkin ayrıntılar ilk kez bu yazı ile kamuoyuna duyuruluyor.

İşverenlere karşı ortak mücadele 

Türkçe ve İngilizce olarak imzalanan toplam 6 sayfalık anlaşma birçok yönden tarihi bir nitelik taşıyor.  Anlaşma ile metal sektöründe uzun bir geçmişi olan sendikal uyuşmazlık ve anlaşmazlıkların sona ermesi ve iki sendika arasında işçilerin ortak çıkarları temelinde işverenlere ve hükümet politikalarına karşı işbirliğinin zemini oluşturuluyor. Anlaşmayı tarihi ve yaşamsal kılan, metal işkolunda işçilerin sendika seçmesinde yetki uyuşmazlığı ve rekabeti değil, referandumu temel bir çözüm mekanizması olarak kabul etmesidir. Böylece Türkiye sendikal tarihinde ilk kez iki rakip sendika referandum konusunda uzlaştılar. 

Anlaşmanın girişinde işverenlerin ve hükümetlerin kendi çıkarlarını ve kârlarını korumak için sendikal harekette bölünmeler yaratma ve tetiklemede önemli payları olduğu vurgulanıyor.  Anlaşma dört bölümden oluşuyor. Anlaşmanın birinci bölümünde sendikal örgütlenme ve üyeliğe ilişkin temel ilkeler yer alıyor. İki sendika işçilerin tam bir özgürlük içinde istedikleri sendikalara üye olma ve ayrılma hakkına sahip olduklarını ve hükümet ile işverenlerin işçilere bu yönde hiçbir baskı ve tehditte bulunamayacağını kabul ediyor. İki sendika, örgütlenme sırasında kendilerine avantaj sağlamak için işverenlerle herhangi bir angajmana girmekten uzak durmak konusunda ve işverenlerin örgütlenme sırasında tarafsız kalması konusunda da mutabakata vardılar. Türk Metal ve Birleşik Metal-İş toplu iş sözleşmeleri süreçlerinde işbirliği yapmak ve hükümetler ile işverenler karşısında ortak hareket etmek konusunda da anlaştılar.  

Tarihi referandum uzlaşması 

Her işçinin sendika seçme ve değiştirme hakkına sahip olduğunu kabul eden sendikalar, halen sendikal örgütlülüğün var olduğu yerlerde işçilerin bir başka sendikaya üye olmak istemesi halinde bunun mekanizmaları üzerinde anlaştılar. Bu çerçevede sendikalar arası sürekli diyalog ve işbirliği mekanizması oluşturuldu. İki sendika adli süreçler yerine uyuşmazlıkları diyalog ile çözme konusunda mutabakata vardılar.  

İşçilerin sendika seçmesine ilişkin uyuşmazlıklarda referandum temel bir mekanizma olarak kabul edildi ve referandumun nasıl yapılacağı konusunda ayrıntılı düzenlemelere yer verildi. Referandum henüz sendikalaşmamış ve bir toplu iş sözleşmesi bulunmayan işyerlerinde uygulanacak. Bir sendikanın bir işyerinde işçilerin yüzde 15’ini üye yapması durumunda referandum çağrısı ve organizasyonu yapılacak. Referandum işçilerin sendikal tercihinin özgür bir şekilde ortaya çıkacağı koşullarda gizli oy açık sayım ilkesiyle yapılacak. İki sendika referandum sonuçlarına uymayı, yetki uyuşmazlığı çıkarmamayı ve yargı yoluna başvurmamayı kabul etti. Referandum konusundaki itirazları IndustriAll karara bağlayacak. İki sendika referandum öncesinde iradelerini kamuoyuna açıklamayı da taahhüt etti. İki sendika ilgili işverenin referandum sonuçlarını yazılı olarak kabul etmesini talep edecek. Talep halinde IndustriAll da referandum sürecine katılabilecek. 

Referandum yöntemi 1960’lı yıllardan bu yana yetki uyuşmazlıklarının çözümü için önerilen bir mekanizma idi. Özellikle DİSK’in kurulmasından sonra yaşanan yetki uyuşmazlıklarında DİSK üyesi sendikalar işçilerin iradesini ortaya çıkarmak için referandum mekanizmasını önerdiler. Birkaç örnek dışında uygulanamadı ve maalesef referandum sendikal mevzuata giremedi. Birleşik Metal-Türk Metal anlaşmasıyla ilk kez referandum kabul edilmiş oldu ve uygulama imkânına kavuştu. Bu yetki uyuşmazlıkları açısından devrim niteliğinde bir adımdır. Böylece yıllar süren ve işçilerin sendikasız kalmasına yol açan yetki uyuşmazlıkları kısa sürede ve demokratik bir mekanizmayla çözülebilecek. 

Sendika içi demokrasi mutabakatı  

Anlaşmanın üçüncü bölümü ile sendika içi demokrasi ve iç işleyiş konusunda iki sendika arasında mutabakat sağlandı. İki sendika örgütlenme özgürlüğü, sendikaların iç yapısı, demokratik ilkeler ve toplu pazarlık konularında uluslararası standartlara uymayı kabul etti. Sendika içi seçimlerin demokratik, açık ve şeffaf yapılması konusunda taraflar anlaştı. İki sendika şube ve işyeri düzeyinde sendikal temsilin açık ve demokratik seçimler yoluyla yapılması konusunda mutabık kalındı. Böylece şube yönetimlerinin yanı sıra işyeri sendika temsilcilerinin de seçimle işbaşına gelmesi kabul edilmiş oldu. 

IndustriAll’un teşviki ve gözetiminde varılan anlaşma ile Birleşik Metal-İş ve Türk Metal işverenlere ve hükümetlere karşı ortak tutum ve işbirliği, sendika seçme özgürlüğünün korunması ve referandum ile sendika içi demokrasinin güvenceye alınması konularında mutabakata varmış oldular. Birleşik Metal-İş, bu anlaşmanın imzalanmasının ardından Türk Metal’in IndustriAll üyeliğine karşı çıkmayacağını ve destekleyeceğini kabul etti. Böylece uzun yıllardan bu yana Birleşik Metal’in itirazları nedeniyle IndustriAll üyeliğine kabul edilmeyen Türk Metal, geçen hafta IndustriAll Küresel ve Avrupa sendikalarına üye kabul edildi. 

Süresiz olarak imzalanan anlaşmaya göre imzacı taraflardan birinin anlaşma hükümlerini ihlal etmesi durumunda bu sendika IndustriAll üyeliğinden çıkartılabilecek. Bu anlaşmaya katılmaya davet edilen Hak-İş üyesi Çelik-İş Sendikası ise anlaşmaya katılmayı kabul etmedi. 

Birleşik Metal-İş ile Türk Metal arasındaki anlaşma, kökleri 1960’lara uzanan yetki uyuşmazlıkları, gerilim ve sendikalar arası rekabete son verme ve ortak mücadele imkânını yaratıyor. Şimdi bu anlaşmada yer alan ilkelerin hayata geçirilmesi konusunda taraflara büyük sorumluluk düşüyor. Bu anlaşma metal gibi lokomotif bir sektörde sendikal mücadele açısından yeni olanaklar ortaya çıkarabilir. Bunun ilk adımı önümüzdeki MESS sözleşmesinde sektörün iki büyük sendikasının ortak mücadelesi olabilir.