- Cumhuriyet
Libya Ulusal Ordusu komutanı Hafter, kendisine bağlı güçlere Türk askerlerini “ülkeden kovma” çağrısı yaparak, “Topraklarımızda bir sömürgeci var olduğu sürece barış olmayacak” dedi (26.12.2020). Kuşkusuz bu tehdidin askeri bakımdan bir anlamı yok ancak Türkiye’yi barışın önündeki engel gibi gösterme genel politikasının bir parçası olarak, Dışişleri açısından bir anlamı var.
Hafter’in bu tehdidini, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar Güler ve kuvvet komutanlarıyla Trablus’a yaptığı ziyaret izledi. Türk savunma heyeti, Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Halit Meşri’nin yanı sıra Ulusal Uzlaşı Hükümeti (UUH) İçişleri Bakanı Fethi Başağa ve Savunma Bakanı Selahaddin Nemruş ile ayrı ayrı görüşmeler yaptı (27.12.2020).
UUH Başbakanı Fayez el Sarraj’la bir görüşme olmaması, Ankara kaynaklı Sarraj-Başağa çatışmasının derinleştiğine işaret ediyor.
DENİZ ÜSLERİ SORUNU
Türk ve Katar savunma bakanlarının Trablus ziyareti ile, iki ülkenin birlikte Misrata’da deniz üssü açacağı haberi duyuruldu (18.8.2020). Ancak bu konu sonradan gündemden kalktı. Çok büyük olasılıkla Sarraj, Fransa ve İtalya’nın baskısıyla, Türkiye’nin Misrata, Trablus, Zuvara ve Hums limanlarında deniz üsleri kurma önerisini reddetmişti. İşte bu olayın ardından Libya’da AKP hükümeti açısından sorunlu gelişmeler başladı.
Sarraj ve Tobruk Merkezli Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, eşzamanlı bir ateşkes çağrısı yaptı (21.8.2020). AKP hükümeti ateşkese soğuktu. UUH İçişleri Bakanı Fethi Başağa Türkiye’ye çağrıldı. Başağa, Akar’la görüşürken, Sarraj tarafından görevden alındı (29.9.2020). Başağa, Sarraj ve konsey üyelerinin huzurunda sorgulandıktan bir hafta sonra göreve iade edildi (3.9.2020).
Trablus ve Tobruk heyetleri, Fas’ın Buznika kentinde 6-10 Eylül tarihleri arasında bir araya geldiler ve anlaşmaya vardılar. Tobruk merkezli hükümet, Tobruk’taki Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’e istifasını sundu (14.9.2020). Sarraj, ekim ayının sonunda istifa edeceğini ilan etti (17.9.2020).
5+5 askeri komite görüşmeleri kapsamında Mısır’ın Hurghada şehrinde bir araya gelen Libyalı taraflar, görevi Libya ordusunu birleştirmek olan askeri bir organı oluşturmayı kabul etti (1.10.2020). BM gözetiminde Cenevre’de yapılan görüşmeler sonucunda taraflar “kalıcı” ateşkes anlaşması imzaladı (23.10.2020). BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams, derhal yürürlüğe girecek anlaşma kapsamında “Libya’da savaşan tüm paralı askerlerin ve yabancı savaşçıların bugünden itibaren en fazla üç ay içinde Libya’yı terk etmek zorunda olduklarını” açıkladı. Erdoğan anlaşmayı “Güvenilirliği bana göre çok da olabilecek gibi değil” diye yorumladı (23.10.2020).
TRABLUS’U KONTROL ETME MÜCADELESİ
Zamanla Sarraj ile Başağa arasında kıran kırana bir Trablus’u kontrol etme mücadelesi başladı. Ancak dengeler sürekli değişti. Örneğin Başağa, aslında Sarraj’a karşı ittifak yaptığı Merkez Bankası Başkanı Sadık el Kabir’e seyahat yasağı koydu. İlginçti, çünkü öncesinde Türkiye ve Libya merkez bankaları arasında bir anlaşma yapılmış (31.8.2020), ardından da El Kebir Türkiye’ye gelmiş ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’la anlaşmalar imzalamıştı (6.9.2020). Daha da ilginç olanı, Libya Petrol Kurumu Başkanı Mustafa Sanallah’ın El Kebir’i yolsuzluk yapmakla suçlamasıydı.
Karşılıklı sertleşen hamlelerin sonuncusu, Sarraj’ın, Trablus hükümetinin en önemli silahlı gücü olan “Özel Caydırıcılık Güçleri”ni, Başağa’dan alıp kendine bağlaması oldu. Başağa bu yeni tablo karşısında Rusya, Mısır ve Fransa ile temaslar kurmaya başladı.
Türkiye’yi bu süreçte sıkıntıya sokan bir diğer gelişme de BM’nin Yunanistan ile Mısır arasında imzalanan deniz anlaşmasını yayımlaması oldu. BM, daha önce de Ankara ile Trablus arasındaki anlaşmayı yayımlamıştı. İki anlaşmada, kesişen bölgeler dolayısıyla çelişmeler var. Peki, bu durumda ne olacak? Rus deniz hukuku uzmanı Prof. Dr. Kamil Bekyaşev’e göre üçüncü taraflar, deniz hukuku gereği BM’ye kayıtlı son belgeye uymakla yükümlüdürler. Bu da kuşkusuz Ankara’nın elini zayıflatıyor.
BEYAZ SAYFA AMA KİMİNLE?
Görüldüğü gibi Libya’daki tablo Ankara açısından iyiye gitmiyor. Çünkü en başından beri belirtiğimiz gibi Ankara Trablus’la yaptığı anlaşmayı kesin bir sonuca ulaştırmak için Doğu Akdeniz’de müttefik bulmalı, Şam’la anlaşmalı, Kahire’yle normalleşmeliydi.
AKP hükümeti bunları yapmadı ve bunun sonucunda Kahire, 20 yıldır Ankara için beklettiği anlaşmayı gidip Atina’yla yaptı!
Mezhepçi politikalarla komşularını hedef alan ve Doğu Akdeniz’de yalnız kalan AKP hükümeti, bu tablo karşısında ABD ve AB’ye “beyaz sayfa açma” önerisiyle zaman kazanma peşinde. Oysa Ankara o beyaz sayfayı Şam ve Kahire’yle açmalı!
