- Tarım Dünyası
Türkiye’de süt sektörünün gelişmesine öncülük eden Süt Endüstrisi Kurumu’nu 24 yıl önce satın alan Koç Holding, 6 Ocak 2021 tarihinde 240 milyon lira bedelle Çallı Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş’ye sattı. Daha önce Maret’i ve Şanlıurfa’daki Harranova Besi Çiftliğini satarak et sektöründen çekilen Koç Grubu, süt sektöründen de tümüyle çekilmiş oldu. Grubun gıda şirketi olan Tat Gıda, salça ve konserve üretimini sürdürecek.
Koç, et ve sütü neden bıraktı?
Koç Grubu’nun hayvancılıktan, et ve süt sektöründen tamamen çekilmesi, uygulanan istikrarsız politikalardan kaynaklanıyor. Özellikle 2010 yılından itibaren başlayan ithalat furyası ile besi hayvancılığı yapmak çok zorlaştı. O dönemde Banvit, Mcdonalds ve Koç Grubu gibi büyük işletmeler besicilikten çekildi. Koç Grubu, süt yatırımlarını artırarak bu alanda büyümek istedi. Ancak bu konuda da uzun vadeli gelecek görmediği için sütten de ayrıldığı ifade ediliyor.
SEK’in kuruluş amacı neydi?
Türkiye’de sütçülüğün temel taşı, bir çok ilke imza atan, yeniliklerin öncüsü olan Süt Endüstrisi Kurumu(SEK), 1963 yılında Kamu İktisadi Teşekkülü olarak kuruldu. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı o dönem çiğ süt üreticilerinin ürününü değerlendirmek ve özel sektöre örnek olsun diye SEK’i kurdu.
Kamu İktisadi Teşekkülü olarak kurulan Et ve Balık Kurumu, Yem Sanayi Türk A.Ş ile birlikte Süt Endüstrisi Kurumu hayvancılığın gelişmesi, üreticinin üretim maliyetlerini düşürerek et ve sütte hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyan, sağlıklı güvenilir ürün üretmenin destekleyicisi ve güvencesi oldu.
Hayvancılığın çöküşü ve özelleştirme
Ancak, 1980 askeri darbesi ile uygulamaya konulan 24 Ocak Kararları çerçevesinde tarım sektörü kontrolsüz bir biçimde dışa açıldı. İthalat serbest hale getirildi. Deyim yerindeyse tarım yerle bir edildi. Darbe sonrası iktidara gelen Anavatan Partisi(ANAP)’nin kurucusu Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde liberal politikalar ile tarımda bir çok kurum kapatıldı, dağıtıldı. Destekler kesildi.
Tansu Çiller’in başbakanlığı döneminde 1995’te Et ve Balık Kurumu, Süt Endüstrisi Kurumu haraç mezat satıldı. Daha sonra Yem Sanayi A.Ş. fabrikaları satıldı. Hayvancılık sektörü büyük bir çöküş yaşadı.
Süt Endüstrisi Kurumu’nun kuruluşundan bugüne olan sürecini hatırlamakta yarar var.
Dünyadaki uygulamaların aksine Türkiye’de özelleştirme tarımla başlatıldı. Tarım alanında faaliyet gösteren Kamu İktisadi Teşekkülleri(KİT)’nin özelleştirilmesi süreci 1992 yılında başladı. Faaliyet gösterdikleri bölgelerde yörenin öncü kuruluşları olan et kombinaları, süt fabrikaları, yem fabrikaları 1995-97 döneminde satıldı. Hayvancılık sektörünü besleyen ana damarlar tek tek kesildi.
SEK’in 32 fabrikası, isim hakkı, arsaları, satıldı
O dönemde SEK’in ülke geneline yayılmış 32 süt ve süt mamulleri işletmesi, 4 süt toplama merkezi, arsaları, SEK’in isim hakkı 1995 yılında satıldı. Yem Sanayi A.Ş’nin 24 fabrikası, Et ve Balık Kurumu’nun 20 kombinası-işletmesi haraç mezat elden çıkarıldı. Deyim yerindeyse yağmalandı. Bunlardan sadece Et ve Balık Kurumu kalan kombinaları ile bugün üretime devam ediliyor. AKP döneminde adı Et ve Süt Kurumu olarak değiştirildi. Yıllarca ithalat ofisi gibi kullanıldı.
SEK, Et ve Balık Kurumu ve Yem Sanayi özelleştirilirken işletmelerin birçoğu işletilmek üzere değil, konumları itibariyle değerlenen arsaları için satın alındı. Nitekim bir çoğu üretime devam etmedi.
Koç Grubu SEK markasını yaşattı
Özelleştirilen işletmelerden en önemlisi SEK’in İstanbul fabrikasıydı. Aynı zamanda SEK markasının isim hakkıydı. İstanbul işletmesi 1995’te özelleştirildi. İlk olarak sektörde faaliyet gösteren küçük ve orta büyüklükteki sanayici ve gıda toptancılarından oluşan 164 kişilik bir grup tarafından satın alındı. İki yıl sonra 1997’de Koç Holding, SEK hisselerinin yüzde 68’ini satın alarak, SEK’i kendi bünyesine kattı. SEK markasını yaşatan da Koç Grubu oldu.
Maret’i satıp Moova’yı aldı
Koç Holding, SEK’i aldıktan sonra önemli yatırımlar yaptı. SEK’in geçmişten gelen öncülüğünü sürdürdü. Şirketin faaliyetlerini geliştirmek, büyütmek için 2014 yılında Aydın Söke’de Eski TÜSİAD Başkanlarından Muharrem Kayhan ve kardeşi Hilmi Kayhan’ın sahibi olduğu Moova peynir üretim tesislerini o günkü fiyatla 32 milyon 271 bin liraya satın aldı. Aynı dönemde Maret’i 75 milyon dolara Namet Grubu’na satan Koç Grubu, etten çekilirken sütte faaliyetlerini büyüttü. 6 Ocak 2021’de yapılan açıklama ile SEK’i Çallı Gıda’ya sattığını duyuran Koç Holding böylece et ve süt sektöründen tamamen çekilmiş oldu.
SEK ilklere imza attı
Sektöründe birçok ilke imza atan SEK, ilk pastörize sütü ve ilk homojenize edilmiş (yağı her yere eşit olarak dağıtılmış) yoğurdu üretti. Süt ve süt ürünleri alanında yeniliklere devam eden SEK; dil peynirini ilk kez tüketiciyle tanıştırdı. Ayrıca kaşar ve beyaz peyniri ilk kez vakumlu ambalajda (içi hava almayan) tüketicilerine sunan marka oldu.
SEK’in süt ve süt ürünleri ihracatını geliştirmek ve desteklemek adına Avrupa Birliği ve Rusya Federasyonu’na süt ve süt ürünleri ihracatı için onay alan kurumlardan birisi. SEK Süt İşletmesinde üretilen ana ürün grupları, pastörize günlük süt, çilekli ve muzlu yeni nesil günlük süt, kahveli içecekler, UHT süt, yoğurt, tereyağı, ayran, aromalı UHT sütler, kakaolu UHT süt, UHT kremalar, domates püresi, meyve suyu ve nektarlarıdır.
SEK’i alan Çallı Gıda’nın sektördeki yeri nedir?
Yönetim Kurulu Başkanlığını Harun Çallı’nın yaptığı Çallı Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1965 yılında İstanbul’da kuruldu. Asıl büyümesini 2002 yılından sonra gerçekleştirdi.
Meysüt, Milkon ve Milay süt fabrikalarında süt ve süt ürünleri üretimi yapıyor. Ayrıca gıda sektörünün değişik alanlarında çok sayıda ürün üretimi, ambalajlama ve ithalat, ihracat işleri yapıyor.
Grubun süt sektöründeki şirketlerinden, kısa adı Meysüt olan Meyve Süt ve Gıda Mamulleri Sanayi Ticaret A.Ş. 2002 yılında kuruldu. 2004 yılında UHT Süt ve Meyve Nektarı üretimi ile faaliyetine başladı. Meysüt, sektörün önemli kuruluşlarından Enka Süt ve Gıda Mamulleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile Çallı Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. ortaklığında faaliyetlerini sürdürüyor.
2004 yılında, 15 ton/gün ile süt üretimine başlayan işletme halen günlük 350 ton süt ve 100 ton meyve nektarı işleme kapasitesine sahip. İşletmede, Bolkar uzun ömürlü süt, süzme yoğurt, tereyağı, üçgen peynir, krema, meyve nektarı, aromalı sütler, Şıkırık markalı meyve aromalı içecekler, Bolkar peynir suyu tozu, süt tozu üretilip pazarlanıyor.
Çallı Gıda, Danone fabrikasını aldı ve sattı
Koç Grubu’ndan SEK’i satın alan Çallı Gıda, 2012 yılında da Danone Gönen fabrikasını satın aldı. Çallı Gıda şirketlerinden Milkon Süt’ün satın aldığı Gönenli Süt ve Süt Ürünleri Gıda, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi uzun ömürlü süt, aromalı süt ve puding üretiyordu. Gönenli Süt’ü 10 Şubat 2012’de 14 milyon liraya satın alan Milkon Süt(Çallı Gıda) yaklaşık 3 yıl sonra daha önce fabrikanın yöneticiliğini yapan Zeki Ziya Sözen’e sattı.
BİM, Ülker, Nestle, Bizim Mutfak ile çalışıyor
Çallı Gıda’ya ait Sena Gıda şirketi ise, Nestle, Ülker, BİM,Bizim Mutfak gibi Türkiye’nin önde gelen market zincirleri ve uluslararası markalarının PL toz ürünlerinin karışım ve paketlemesini yapıyor. Sena Gıda, üretim tesislerinde yılda 300 milyondan fazla ürün üretilerek satılıyor. Ürünlerden bazıları şunlar: Krem şanti, pasta kreması, pudingler, soslar, yardımcı ürünler, profesyonel mutfak ürünleri, kahveler ve kahve kreması, geleneksel tatlılar, içecekler.
Şekerleme sektöründe üretici ve ihracatçı
Grup şirketlerinden Beyazpınar Şekerleme, 1987 yılından beri şekerleme sektöründe faaliyet gösteriyor. 2014 yılından bu yana Kocaeli-Gebze’deki yeni tesisinde üretimi sürdüren Beyazpınar Şekerleme Türkiye genelinde ulusal zincir marketler başta olmak üzere, marketlerde ve geleneksel kanalda ürünlerini satışa sunarken, uluslararası pazarda yaklaşık 50 ülkeye ihracat yapıyor. Ürünleri arasında bilezikli elma şekeri, çilek lolipop, lolipoplar, dolgulu yumuşak şekerler, sert şekerler ve oyuncaklı şekerler var.
Gıda için plastik kaplar üretiyor
Çallı Gıda bünyesindeki CupPlast Ambalaj şirketi, IML teknolojisi ile ince cidarlı plastik kap üretimi yapıyor. 2001 yılından beri dünyada ve Türkiye’de tanınmış gıda üreticilerine gıdaya uygun margarin, krem peynir, krem çikolata, fındık ezmesi, helva, dondurma, yoğurt, beyaz peynir plastik kaplar üretiyor.
SEK, 58 yıllık tarihinde ilklere imza attı
1963: Türkiye’de süt üretiminin gelişmesini sağlamak ve tüketiciye en kaliteli, sağlıklı, hijyenik doğal ürünler sunmak amacıyla 1963 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı olarak kuruldu.
1968: İlk pastörize sütü üretti. Bu aynı zamanda Türkiye’de pastörize edilmiş ilk gıda ürünüydü.
1972: İlk homojenize edilmiş yoğurdu üretti. Bu sayede Türk tüketicisi ilk kez yağı her yere eşit olarak dağıtılmış homojenize yoğurtla tanıştı.
1979: İlk kez beyaz ve kaşar peyniri, içi hava almayan vakumlu ambalajda paketledi. İlk kez dil peynirini üretti.
1995: SEK, Eylül 1995’te özelleştirildi ve SEK İstanbul İşletmesi, sektörde faaliyet gösteren küçük ve orta büyüklükteki sanayici ve gıda toptancılarından oluşan 164 kişilik bir grup tarafından satın alındı.
1997: Koç topluluğu küçük ve büyük sermayenin beraber çalıştığı bir modele öncülük etmek üzere SEK hisselerinin %68’ini satın aldı.
2001: Geleneksel bir ürün olan salep, Türkiye’de ilk kez modern bir ambalaj ve kullanım şekliyle SEK tarafından piyasaya sunuldu.
2011: SEK 2011 yılında, Türkiye’de ilk kez kullanılan mikrofiltrasyon üretim teknolojisi ve ultra clean dolum makinesi ile günlük sütün raf ömrünü uzatarak “Yeni SEK Pastörize Süt” ü tüketicilerin beğenisine sundu.
2012: Çocuklara özel pastörize süt ve naneli ayran üretti.
2014: Moova A.Ş.’yi satın aldı. Yüksek teknoloji ile donatılmış modern Söke fabrikasında sadece peynir üretimi yapılıyor. SEK, bu yatırımla beraber peynir portföyünde 35 ürüne yer verdi. Aynı yıl, SEK, soğuk kahve çeşitleri ile yeni bir kategori oluşturdu: SEK 250 ml Latte, Karamel Macchiato, Çikolata Mocha ürünleri piyasaya sunuldu.
2015: Pastörize süt ürünlerine yeni bir ürün daha ekledi: SEK Yoğurtluk Süt.
2016: SEK, sindirim sistemini düzenleyerek bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olan probiyotik içerikli içeceği tüketiciyle buluşturdu.
2017: SEK, sindirim sistemini düzenleyerek bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olan probiyotik içerikli içeceği tüketiciyle buluşturdu.
2018: Tam yağlı SEK Çiftlik Uzun Ömürlü Süt piyasaya sunuldu .
2019: Günlük sütten SEK Çiftlik Yoğurt üretimi başladı.
Okura not; şirket bilgileri ilgili kurumların halka açık web sayfalarından derlendi.
