- CRI Türkçe
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) ünlü savunma, ulusal güvenlik ve dış politika dergisi National Interest, Amerikan hegemonyasının durumunu inceledi.
Mark Katz imzalı inceleme, ABD’nin dünyadaki hegemonyasının sona ermekte olduğunu belirtti ve buna dair işaretleri sıraladı.
HEGEMONYA SONUNA İŞARET EDEN 6 KONU
Katz, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasının ardından ABD’nin dünyanın tek baskın gücü haline geldiğini ancak 21. yüzyılın başından beri var olan tehditlerin bu iddiayı artık şüpheli hale getirdiğini savundu.
Katz’a göre, Amerikan hegemonyasının sora ermekte olmasının işaretleri şunlar:
1) ABD, Afganistan ve Irak’taki geniş çaplı ve uzun süreli operasyonlarda üstünlük sağlayamadı. Afganistan’dan ve 2021 sonunda Irak’tan çıkmayı planlaması, ABD’nin nüfuzunun tükendiğini gösteriyor.
2) ABD, 2008’de Gürcistan’da, 2014’te Ukrayna’da Rusya’ya yanıt verebilmekte zayıf kaldı.
3) ABD, Yemen, Suriye ve Libya’daki krizlerin çözümünde inisiyatifi Moskova, Tahran ve Ankara’ya bıraktı.
4) ABD, Çin’in gücünü artırmasını, Doğu ve Güney Çin denizlerinde egemenlik kurmasını, Kuşak ve Yol İnisiyatifi ile nüfuzunu genişletmesini engelleyemedi.
5) ABD, düşmanlarıyla başarısız bir şekilde yakınlaşmaya çalıştı.
6) ABD, müttefiklerini rakipleriyle iş birliği yapmaktan vazgeçmeye ikna edemedi.
NATONAL INTEREST’IN TESPİTİNİN ÖNEMİ
Birinci baskısını Mart 2019’da, sekizinci baskısını Nisan 2020’de yapan “Amerikan Hegemonyasının Sonu” isimli kitabımda, Katz’ın işaret ettiği tüm bu maddeleri ayrıntılı incelemiştim.
Okurlar anımsayacaktır; hegemonya açısından kırılmanın miladını da Irak’ın 2004 yılındaki direnişi olarak belirlemiştim. ABD ardından 2006’da Hamas’a ve 2008’de Gürcistan’da Rusya’ya yanıt veremeyecek inişe geçmeye başlamıştı.
Ancak o günlerde Türkiye’deki Amerikancılar kitabın tezinin hayal ürünü olduğunu savundular. Çok değil, iki yıl içinde, henüz Türkiye’deki Amerikancılar bakımından olmasa da, ABD’deki Amerikancılar açısından Amerikan hegemonyasının sonuna gelindiğini görülmeye başlamıştır. National Interest’in haberi bu bakımdan önemlidir.
TÜRK SOLU DÜNYADA BİR ADIM ÖNDE
Diğer yandan Türkiye’deki anti-Amerikancıların önemli bir kısmının da, Amerikan hegemonyasının inişe geçtiğini çok önceden saptadığını önemle vurgulamalıyım. Bu, Türk Solunun geleceği açısından, tüm zaaflarına rağmen umut vericidir.
Özellikle Avrupa merkezli solun, bardağın sadece boş kısmını gördüğü, ABD’nin Irak, Afganistan, Suriye ve Libya saldırılarında eksilerini değil artılarını gördüğü şartlarda, Türk Solunun eksilerin artılardan çokluğunu görerek Amerika’nın yenilgi sürecine işaret etmesi, önemlidir.
Fakat önemle belirtelim: ABD’nin hegemonyasının sonunun geliyor olması, her şeyin bittiği anlamına gelmiyor elbette. Emperyalist ABD’nin yerini doğru saptayabilmek önemli.
Kırmızı Kedi Yayınları’ndan çıkan “Amerikan Hegemonyasının Sonu” isimli kitabımızda, tek kutuplu dünyanın sona erdiğini, beş merkezli dünyanın kurulmakta olduğunu belirlemiştik. Ancak o beş merkez içinde ABD’nin özellikle ağır askeri gücüyle hâlâ merkezler arasında birinci olduğunu söylemiştik. Diğer merkezler Çin, AB, Rusya ve hızla yükselen Hindistan’dı.
3 MADDELİK TURNUSOL KÂĞIDI
Yeni kitabımızda süper güçlerin sonunun gelmekte olduğunun çok önemli üç işareti olduğunu belirtmiştik:
a) Üstünlükle bitirdiği bir savaşı ana hedefi bakımından aslında kazanamamış olmasıdır.
b) Üstünlükle bitirdiği bir savaşta üçüncü bir kuvvetin kendisinden çok daha fazla kazançlı çıkmasıdır.
c) Savaşı çıkarabilse bile barış masasını kuramamasıdır.
Bu üç madde, tek tek olaylara uygulanabilecek turnusol kâğıdı niteliğindedir. Buradan çıkan sonuç da, tıpkı kitabımızda saptadığımız ve tıpkı National Interest’ın 6 maddede saptadığı tablodur.
ABD EKONOMİSİNİN DURUMU
Fakat işin ekonomi kısmı temeldir. National Interest’ın sıraladığı altı maddeye kitabımızdan ekleyerek yazımızı noktalayalım:
7) ABD ekonomisi satın alma gücü paritesi bakımından ikinciliğe geriledi.
8) ABD dünya ticaretinde geçildi.
9) ABD en büyük üreten olmaktan çıktı.
10) ABD dünyanın en borçlu ülkesi.
11) ABD’nin üstün olduğu teknoloji alanında makas hızla kapanıyor. Yapak zekâ ve 5G gibi alanlarda ABD geride kaldı.
12) ABD’nin açık ara önde olduğu eğitim konusunda da makas daralıyor.
13) Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü verilerine göre, patent başvuru sayısında ABD geçen yıl ikinciliğe geriledi.
AMERİKAN RÜYASI BİTTİ
14) ABD’nin neoliberal kapitalist ekonomisinin küresel salgın gibi durumlarda sorunu hızlı ve kararlı bir şekilde çözemediği görüldü.
15) ABD’nin neoliberal kapitalist ekonomisi, savaş kazanamadığı sürece, zengini daha da zenginleştiriyor, fakiri daha da fakirleştiriyor. En zengin yüzde birin yüzde 50’nin servetine ulaştığı sistem, sorun üretiyor. İşsizlik, yoksulluk, hatta evsizlik…
16) ABD’nin en önemli yenilgisi ise artık dünyaya pazarlayabildiği bir “Amerikan rüyasının” kalmamasıdır; ABD’nin çekim merkezi olmaktan çıkmasıdır.