- Yurt
Geçen hafta AKP’nin “müjde”lerine bir yenisi daha eklendi. Gazete haberi şöyle: “İşsizlik maaşına süper zam: Hükümetin uzun süredir üzerinde çalıştığı, 2012-2023 dönemini kapsayan ‘Ulusal İstihdam Stratejisi’ tamamlandı. Bu belgeye göre halen 300-500 lira arasında değişen işsizlik maaşının yeni dönemde brüt asgari ücretin 1.5 katı düzeyine çıkarılması öngörülüyor. Bu rakam bugünkü asgari ücretten hesaplandığında 1. 500 lirayı buluyor” (20 Ağustos 2012 tarihli Star gazetesi).
Öncelikle gerçek bilgileri verelim. Halen asgari ücret brüt 940,50 TL. İşsizlik ödeneğinin tavanı da, brüt asgari ücretin yüzde 80’i. Yani 752,40 TL. Görüldüğü gibi mevcut işsizlik parası 300-500 lira değil. Gelelim asgari ücretin 1.5 katına.. O da 1,410 TL. ediyor. Bunun yüzde 80’ini de, 1.128 TL. oluyor ki, 1,500 TL.’nin önemli bir miktar altında demektir. İşsizlik sigortası ile ilgili 4447 sayılı yasa, 1 Haziran 2000’de yürürlüğe girdi. İşsizlik ödemeleri de, Mart 2002’den itibaren başladı. O dönemde işsizlik ödeneğinin üst sınırı, net asgari ücret kadardı. 15 Mayıs 2008 tarihinde TBMM’ce kabul edilen 5763 sayılı yasayla bu miktar yeniden belirlendi. Meclise sevk edilen kanun tasarısında, işsizlik ödeneğinin tavanı, brüt asgari ücretin neti şeklindeydi. Ancak son anda yapılan bir değişiklikle bu miktar düşürüldü ve brüt asgari ücretin yüzde 80’ine indirildi.
İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için önce işten çıkarılmak gerekiyor. İşçinin işten çıkarılmadan önce son 3 yıl içinde en az 20 ay prim ödemesi lazım. Ayrıca yine işten çıkarılmadan önce son 120 gün (4 ay) eksiksiz prim ödeme şartı var. Peki, bu şartlar yerine getirilirse ne kadar süreyle işsizlik ödeneği alacak? 20 ay prim ödeyen 6 ay, 30 ay prim ödeyen 8 ay, 36 ay ve daha fazla prim ödeyen ise 10 ay işsizlik parası alacak.
Öncelikle bu koşullar ağır. Çünkü Mart 2002 ile 31 Temmuz 2012 tarihlerini kapsayan 10 yılı aşkın sürede, İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki paranın sadece yüzde 6.5’i işsizlere ödenek olarak verildi. Verilen miktar 5,1 milyar TL. Oysa 2008-2012 yılları arasında fondan GAP’a (Güneydoğu Anadolu Projesi) 10,6 milyar lira aktarıldı. Yani işsizler için oluşturulan fon, gerçek amacına uygun olmayan bir biçimde 2 katından fazla bir miktarda başka yerler için harcandı.
Ayrıca halen 190 bin kişiye işsizlik parası ödeniyor. Bu durumda resmi 2.5 milyon işsizden ancak yüzde 8’i, yani her 100 işsizden sadece 8’i işsizlik parası alabiliyor. O nedenle işsizlik sigortası ile ilgili temel koşulların öncelikle değişmesi lazım. Hem işsizlik sigortasından yararlanma koşulları kolaylaştırılmalı, hem de işsizlik ödeneğinin miktarı ve süresi artırılmalıdır. Türkiye’de işsizlik ödeneğinden en fazla yararlanma süresi 10 ay, bu süre İskandinav ülkelerinde ortalama 34 ayı buluyor. Norveç 36, İsveç 28, Fransa 30, Hollanda 24, İspanya 21, Almanya, Yunanistan ve Polonya’da 12 ay. OECD ülkelerinin ortalaması 16,5 ay. Avrupa’da işsizlik ödeneği miktarı da, çalışırken son alınan maaşın yüzde 70-85’i arasında değişiyor. Sendikalar da, bu konuda somut önerilerini ortaya koymalı…
