Elektrik şirketlerine pandemi desteği verilecek, parası halktan karşılanacak
Elektrik şirketlerine yurttaşın cebinden "pandemi yardımı" yapılacak. EMO Yönetim Kurulu Üyesi Olgun Sakarya, uygulamanın özelleştirme politikalarının sonucu olduğuna dikkat çekti.
EPDK'nin internet sitesinde yayınlanan, Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmeliği Değişiklik Taslağı'na göre, bugüne kadar elektrik alım ve doğalgaz temin garantileriyle devlete kolay yoldan elektrik satıp bol para kazanan ancak garanti süreleri bittiği için halen piyasa kurallarına göre çalışmaları gereken elektrik santrallerine halkın cebinden pandemi yardımı yapılacak. Taslağa göre, destek mekanizması dışında kalan “yap-işlet” santralleri ile yaşı 13 yıldan büyük ve ithal kömür ve doğalgaz kullanan santraller 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren yardım mekanizmasına dahil edilecek. Yardımları almak isteyen santral sahiplerinin, düzenleme resmen yayımlandıktan sonra 15 gün içinde başvuru yapmaları yeterli olacak. Vatandaştan toplanacak hazır parayı istemeyip başvuru yapmayanlara ise ödeme yapılmayacak.
Art arda yapılan zamlarla yurttaşın sırtına önemli oranda yük getiren elektrik faturaları, zarardaki özel şirketlerin "pandemi yardımı" altında finansmanını sağlayacak.
Halka yansıtılacak
Şirketlere ödenecek pandemi yardımı parası, sistem işletmecisi olan kamuya ait Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi'nin (TEİAŞ) gelir tavanına eklenecek. Gelir tavanındaki harcamalar ise elektrik faturaları aracılığıyla halka yansıtılacak. Bu harcamalar daha önce iletim sistemi kullanım bedeli olarak faturalarda görünüyordu ancak halk tepki göstermesin diye bu harcamalar dağıtım giderlerinin içine konulduğu için artık faturalarda yer almıyor. Dolayısıyla şirketlere aktarılacak paraları halk faturasının içinde “gizli zamla” ödeyecek ancak patronlara yardım yaptığının farkında bile olamayacak.
'Arz güvenliği temini' doğru değil
Konuyla ilgili Cumhuriyet'e değerlendirmede bulunan Elektrik Mühendisleri Odası Yönetimi Kurulu Üyesi Olgun Sakarya, özel elektrik şirketlerine destek amaçlı bu uygulamanın 2018'den beri devam ettiğini belirtirken "Arz güvenliğinin temini için yapılıyor ama bu açıdan ciddi bir sıkıntı yok. Hatta aksine bizim şu an kurulu gücümüzün yarısı kadar bir kapasite kullanılıyor. 2018 yılında 29 şirket bundan yararlanıyordu, 1.4 milyar tl ödeme yapıldı. 2020 yılında bu 46 şirkete çıktı ve bu yıl ise ödenmesi planlanan para miktarı 2.6 milyar tl. EPDK'nin taslağıyla bu kapasite mekanizmasına yeni santrallerin ilave edilmesinin yolunu açmaya çalışılıyor. Bunlar Hazine garantisiyle kamunun elektrik alım taahhüdü altında 15-16 yıl işletmede çalışıp kamuya elektrik satan yap-işlet-devlet modelli santraller." bilgisini aktardı.
Talep yalnız santrallerde mi düştü?
Teklife gerekçe yapılan "pandemiyle birlikte tüketimde yaşanan düşüşler" konusunda da Sakarya, "Talebin düşmesini sadece pandemiyle açıklamak mümkün mü? Ekonomik sıkıntıdan dolayı ithal girdilerle sanayinin talebi düştü, tarım bitti. Pandemiyle bunu açıklamak doğru değil çünkü bu 2018'den beri süren bir uygulama. Şimdi YİD' santralleri buna dahil ederek onlara bir ödeme yapılacak. Yapılan tüm ödemeler sizin benim Ayşe teyzenin Ahmet amcanın faturasına yansıyacak." diye konuştu.
Nereye ne ödendiği meçhul!
EPDK'nin 'torba fatura' uygulamasına geçtiği 2016'dan beri abonelerin hangi faaliyete kaç TL ödediklerinin "meçhul" olduğuna da işaret eden Sakarya, "Dolayısıyla biz de göremiyoruz bunu. Ama biliyoruz ki kayıp kaçak var, dağıtım sistemi kullanım bedeli var, iletim sistemi kullanım bedeli var, sayaç okuma bedeli var. Bu bedellerden iletim sistemi kullanım bedeli işte buradan şirketlere gidiyor." dedi.
Özelleştirmenin faturası
Sakarya, "Şirketler lehine bu ayrıcalıklı düzenleme, ekonomik darboğazda olan tüketicilerin, borcunu ödeyemediği için elektriği kesilen abonelerin vazgeçilmez bir ihtiyaç olan elektrik enerjisinin artık lüks olduğu günümüzde vatandaşın üzerine ciddi bir yük oluşturuyor. Özelleştirme ve serbestleştirme politikalarının bizi getirdiği nokta bu düzenlemelerle birlikte çok açık bir şekilde ortaya çıkıyor" ifadelerini kullandı.
Esnaf ve halk da pandemi mağduru
Elektrik üreten şirketlere kapasite mekanizması adı altında 2018 yılından bu yana destek ödemeleri yapılıyor. Bu yolla 2018 yılında 1.4 milyar, 2019 yılında 2 milyar, 2020 yılında ise 2.2 milyar lira ödendi. Bu yıl 2.6 milyar lira ödeme planlanmıştı. Ancak pandemi yardımı işin içine girince toplam ödemenin 3 milyar liraya yaklaşması bekleniyor. Yardımın 4 ithal doğalgaz, 1 de ithal kömür santrali için yapılması planlanıyor.
Pandemi yüzünden işsiz kalan, dükkanı kapanan esnaf başta olmak üzere faturasını ödeyemediği için elektriği kesilen milyonlarca yoksula kulak tıkayan hükümet, şirketlerin pandemi mağduru olduğunu fark edip taslağın gerekçesine de yazdı. Gerekçede pandemi ve ekonomik daralma nedeniyle elektrik tüketiminin azaldığı, elektrik üretim fiyatlarının düştüğü, bu nedenle de santrallerin zor durumda kaldığı ifade edildi.
