geçiş garantisi

Gidiş-dönüş maliyeti 545 TL olacak 1915 Çanakkale Köprüsü'nde ücretli geçişler başladı. Malkara-Çanakkale Otoyolu'nu kullanarak köprüden geçen bir vatandaş 272,5 TL ödeyecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan, köprünün açılışında geçiş ücretinin otomobiller için “200 liracık” olduğunu duyurmuştu. Bu fiyata Malkara-Çanakkale otoyolu ücreti dahil değil. Malkara'dan giriş yapıp 1915 Çanakkale Köprüsü'nü geçen otomobiller 272.50 lira, minibüsler 366 lira, çekici TIR'lar 588 lira, 14 tekerli TIR'lar 683 lira, 16 tekerli TIR'lar 1181 lira, motosikletler ise 68 lira ücret ödeyecek. Günlük geçiş garantisi yurttaşın sırtında 18 Mart'ta yapılan açılış törenindeki konuşmasında köprüden geçiş ücretini de açıklayan Erdoğan, ilk hafta geçişlerin ücretsiz olacağını, "Ondan sonra 200 liracık" olacağını söylemişti. Köprünün geçiş ücretinin 200 lira olduğunu söylediğinde halktan pahalı tepkisi alan Erdoğan “Çünkü buradan biliyorsunuz, Yap-İşlet-Devret… Eğer buradan aldığı aylık ve yıllık bedel, yüklenici firmanın aleyhineyse, farkı kim ödeyecek; onu devletin kasasından biz ödeyeceğiz.” demişti. Köprünün geçiş ücreti otomobiller için 15 Avro+ KDV olarak açıklanmıştı. Günlük 45 bin araç geçişi için de devlet garantisi verilmişti. Avro-TL farkı ve geçiş garantisi, hayatları boyunca 1915 Çanakkale Köprüsü’nü kullanmayacak milyonlarca yurttaşın cebinden çıkacak.

Kapanmada yandaş unutulmadı... Koronavirüs tedbirleri kapsamında uygulanacak olan 18 günlük tam kapanma sürecinde otoyollar, köprüler ve havalimanları büyük oranda kullanılmayacak. Bu 18 günlük süreç boyunca kullanılmayacak Yavuz Sultan Selim Köprüsü’ne 8 milyon 602 bin 200 dolar, Osmangazi Köprüsü için ise 29 milyon 736 bin dolar tutarında garanti ödemesi yapılacak. CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, kapanmada boş kalacak otoyol, köprü ve havalimanlarına ödenecek garantilerle ilgili bir çalışma hazırladı. Çalışmada, 2021 merkezi bütçesinde garantiler için ayrılan bütçe kalemleri ile Devlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) havalimanlarını işleten şirketlere verdiği yolcu gelir garantisi üzerinden hesaplama yapıldı. Buna göre, otoyollar ve köprüler için 2021 yılı merkezi bütçesinden ayrılan bir günlük ortalama gelir garantisi tutarı toplam 39 milyon 966 bin TL olacak. Bu kapsamda 18 gün sürecek kapanma döneminde şirketlere gelir garantisi olarak ortalama 719 milyon 457 bin 534 lira ödeme yapılacak. Akın, “18 günlük tam kapanmada otoyol, köprü ve yalnızca İstanbul Havalimanı için ödenecek araç ve yolcu gelir garantisinin toplam tutarı en az 1 milyar lirayı bulacak” dedi. Milyarlar yandaşlara CHP’li Akın’ın, 2021 merkezi bütçesinde garantiler için ayrılan bütçe kalemleri ile DHMİ’nin havalimanlarını işleten şirketlere verdiği yolcu gelir garantisi üzerinden hesaplama yapıldığını belirttiği çalışmada şu bilgilere yer verildi: Karayollarında verilen gelir garantilerde en büyük payı köprüler alacak. Yavuz Sultan Selim Köprüsü için günlük 135 bin araç geçiş garantisi, Osmangazi Köprüsü için de günlük 40 bin geçiş garantisi verildi. Yavuz Sultan Selim Köprüsü için araç başına, “Üç dolar + KDV”, Osmangazi Köprüsü için de “35 dolar+KDV” tutarında garanti gelir bedeli bulunuyor. Uçuşların neredeyse tamamının yapılmayacağı havalimanlarında garanti ödemeleri yapılacak. •    Yalnızca otoyollar ve köprüler için 2021’de ayrılan gelir garanti ödemesi tutarının toplamı 14 milyar 589 milyon TL olarak hesaplanıyor. Bu durumda, bir günlük ortalama gelir garantisi tutarı toplam 39 milyon 966 bin 863 lira olacak. 18 gün sürecek, otoyolların ve köprülerin büyük oranda boş kalacağı kapanmada şirketlere gelir garantisi olarak ortalama 719 milyon 457 bin 534 lira ödeme yapılacak. Bu tutar, yıl içindeki döviz kurundaki artıştan bağımsız olarak belirlendiği için olası kur artışı da üzerine eklenecek. Bugünkü kurla hesaplandığında söz konusu tutarın 820 milyon liraya çıkacağı tahmin ediliyor. •    18 gün boyunca kullanılmayacak Yavuz Sultan Selim Köprüsü’ne 8 milyon 602 bin 200 dolar, Osmangazi Köprüsü için ise 29 milyon 736 bin dolar tutarında garanti ödemesi yapılacak. Güncel kura göre iki köprüye yaklaşık 315 milyon TL ödeme yapılmış olacak. •    İstanbul Havalimanı için 2021 yılı yolcu gelir garantisinin toplamı 350 milyon 793 bin 880 Avro olarak belirlenmişti. Buna göre günlük 961 bin 79 Avro’ya denk gelen yolcu gelir garantisinin 18 günlük faturası 17 milyon 299 bin 422 Avro olacak. Yani bugünkü güncel kur değerlerine göre yaklaşık 175 milyon liralık bir yolcu gelir garantisi ödenecek. ‘Vatandaş için kullanılmalı’ CHP’li Akın, kapanma döneminde otoyol, köprü ve İstanbul Havalimanı için ödenecek araç ve yolcu gelir garantisinin en az 1 milyar lirayı bulacağına işaret etti: “Yandaşa ballı, kaymaklı alım garantileri ödenmeye devam edecek. Kullanılmayacak köprü, yol ve havalimanları için bütçeden ayrılan gelir garantileri vatandaş için kullanılmalı.”  

Geçmeyen aracın parasını veren devlet, geçen araçlarda da farkı kapatmak için ödeme yapıyor İktidarın “cebimizden kuruş çıkmadan yapıyoruz” diye pazarladığı Osmangazi Köprüsü’nde geçmeyen araçlar için verilen garantinin yanı sıra güncel fiyat ile sözleşmede belirlenen fiyat arasındaki farkın da devlet tarafından karşılandığı belirtildi. BirGün Haber Merkezi’nin haberine göre, iktidarın yap-işlet-devret modeli ile yaptığı ve işletmecilere gelir garantisi verdiği projeler bütçe için adeta bir kara deliğe dönüştü. Her yıl milyarlarca lira, bu projelerin garanti ödemelerine aktarılıyor. Osmangazi Köprüsü de bu projelerin en dikkat çekenlerinden. Başkent Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı ve aynı zamanda geçmişte DPT'de planlama uzmanı olarak görev yapan Prof. Uğur Emek, kişisel blogunda Osmangazi Köprüsü hakkında dikkat çeken bir yazı kaleme aldı. Prof. Emek, köprüden garanti edilmesine rağmen gerçekleşmeyen araç geçişleri için yapılan garanti ödemelerinin yanı sıra yapılan geçişlerde de güncel fiyat ile sözleşmedeki fiyat arasındaki farkın devlet tarafından karşılandığını belirtti. Prof. Emek, konu hakkında şu ifadeleri kullandı: Osmangazi köprüsünün 1. Sınıf araçlar için 2020 yılı tek yönlü güncellenmiş resmi ücreti KDV dahil 117,90, hariç ise 109,17 TL’dir. Sözleşmeye göre 2020 yılında olması gereken ücret ise 247,80 TL’dir. Bu durumda katkı payı 138,64 TL’dir. Garanti edilen 40.000 araç için her hâlükârda 138 TL tutarındaki katkı payı milli bütçeden işletmeciye ödenmektedir. Ayrıca, geçmeyen her araç için de sözleşmeye göre güncellenen araç başı toplam ücret de (247,80 TL) işletmeciye ödenmektedir. Öte yandan “Garantiler döviz cinsinden verilmekte ve garanti edilen ücret ABD Tüm Kentsel Tüketici Fiyatları Endeksine göre güncellenmektedir” diyen Emek, yazısının devamında ise şu dikkat çeken bilgileri verdi. Osmangazi köprüsü Gebze-İzmir otobanın bir bileşenidir. Sözleşmeye göre otoyolun toplam maliyeti sözleşme tarihindeki kurdan 6,5 milyar dolar ve Osmangazi köprüsünün maliyeti de 1,2 milyar dolardır (projenin toplam maliyetinin % 19’udur). Sözleşmeye göre yapım süresi 7 yıl ve işletme süresi de 15 yıl 4 aydır. Sözleşme kapsamında geçiş garantileri kesimlere göre değişmektedir. Aşağıdaki tabloda sözleşmeye göre verilen geçiş garantileri adet ve tutar bazında verilmektedir. Sözleşmeye göre 15 yıl 4 ay boyunca işletmeciye 10,4 milyar dolar tutarında gelir garantisi verildi. Yapım maliyeti içerisinde payı % 19 olan Osmangazi köprüsünün işletmeciye verilen garantileri içerisindeki payı % 76’dır. Peki neden? Gelin bu sorunun cevabını arayalım. Sözleşmeye göre yatırım süresinin 7 yıl olduğunu belirtmiştik. Yatırım bu süreden önce tamamlanırsa, aradaki fark işletme süresine eklenecektir. Yatırım gecikirse de aradaki fark işletme süresinden indirilecektir (ikinci seçeneğin uygulandığı bir proje duymadım). Sözleşmeye göre Gebze-İzmir projesinde kısmi kabul yapılması mümkündür. Yatırım süresi sona ermeden tamamlanan kesim için işletmecinin gelir tahsil etmesinin önü açılacak ve bu süre toplam işletme süresine de ilave edilecektir. Gebze-İzmir otoyolunun sözleşmesi 15/03/2013 yılında yürürlüğe girdi ve yapım işleri 15/03/2020 tarihinde tamamlandı. İşletme süresi de bu tarihte başladı ve sözleşme 15/07/2035 tarihinde sona erecektir. Her rasyonel işletmecinin yapabileceği gibi projenin yüklenicisi maliyet içerisindeki payı %19 ve gelir içerisindeki payı da % 76 olan Osmangazi köprüsünü öncelikle tamamladı. Köprü 01/07/2016 tarihinde işletmeye açıldı ve ana projenin işletme süresinin başlayacağı 15/03/2020 tarihine kadar geçen 1.351 gün günde; işletmeci 40.000 araç üzerinden ve ABD'deki enflasyona göre güncellenen ücretler üzerinden gelir tahsil etti. Bir kısmı kullanıcılardan, büyük kısmı da bütçeden karşılanan bu gelirlerin toplamı ise 2 milyar 148 milyon ABD dolarıdır. Bu tutar işletme süresi boyunca, işletmecinin köprüden sözleşme dönemi boyunca tahsil edeceği gelirin üçte birine yakındır.  

Bayramda geçmediğimiz köprülere 72 milyon ödeyeceğiz CHP'li Karabat, sokağa çıkma yasağını kapsayan 3 günlük Ramazan Bayramı'nda Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Osmangazi Köprüsü’ne geçiş garantisi verildiği için 72 milyon lira ödeneceğini açıkladı. CHP İstanbul Milletvekili Özgür Karabat, sokağa çıkma yasağını kapsayan 3 günlük Ramazan Bayramı boyunca Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Osmangazi Köprüsü’ne geçiş garantisi verildiği için 72 milyon lira ödeneceğini açıkladı. Karabat yaptığı yazılı açıklamada, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün 3 günlük bayram tatili nedeniyle maliyeti en az 7,8 milyon lira ve Osmangazi Köprüsü’nün maliyeti ise en az 64,2 milyon lira olduğunu kaydederek, “Hazineden ödenecek bedel ise böylece en az 72 milyon lira oldu. Bu para ile 72 bin aileye 1000’er lira verilerek bayramda yüzleri güldürülebilir veya 480 bin aileye yardım kolisi gönderilebilirdi” dedi. Köprü yerli ama enflasyon oranı yerli değil “Hazineyi tüm yurttaşlar vergileriyle finanse ediyor” ifadesinin altını çizen Karabat, her iki köprüyle ilgili şunları kaydetti: “Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün açıldığı 2016’da araç başına garanti bedeli 3 dolar artı KDV olarak belirlenmişti. Yani her fırsatta yurttaşlara dolarınızı satın diyen iktidar kendi ihalesini bile dolarla yapıyor. Yetmiyor, aynı zamanda bu dolar cinsinden geçiş ücreti de zamlanıyor. Çünkü ihaleye göre bir de ABD’deki enflasyon oranı kadar garanti bedeline zam geliyor. Böylece 2020 yılı için araç başına garanti bedeli 3,16 dolar artı KDV’ye çıkıyor. Garanti edilen araç sayısı ise günlük 135 bin. Hiçbir yıl tutturulabilmiş bir sayı değil. Hele ki salgın koşullarında bütçenin kara deliğine dönüş durumda bu köprüler. Sadece Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün 3 günlük maliyeti en az 7,8 milyon lira.” Osmangazi Köprüsü’nün bedeli ise çok daha fazla. Garanti edilen araç sayısı günlük 95 bin. 2016’daki araç başına garanti tutarı ise 35 dolar artı KDV. Ancak Türkiye’deki enflasyon yetmiyormuş gibi bir de ABD enflasyonu da hesaba katılıyor. Böylece 2020’deki garanti bedeli 36,9 dolar artı KDV’ye çıkıyor. Sadece Osmangazi’nin en az 64,2 milyon liralık 3 günlük bedeli hepimizin cebinden ödenecek. En az diyorum çünkü görüldüğü üzere hesap dolar kuru cinsinden yapılıyor. Biz hesabı yaparken bu yılın ilk 3 ayının ortalama dolar kurundan hesapladık. Dolar kuru yükseldikçe hazineden bu köprüleri işleten müteahhitlere ödenecek bedel de katlanıyor.”