Bir arkadaşımın önerisiyle, oturdum bugün bir web sitesini inceledim. Sitenin kurucusu Amazon firması. Amazon’un sahibi Jeff Bezos dünyanın en zengin dolar milyarderi olarak biliniyor. Pandemi döneminde şirketler iflas ederken onun firması paraya para kattı.
Kargo ulaşımından film dizi platformuna, bulut teknolojisinden robotiklere, benim ismini hatırlamakta zorlandığım çeşitli teknolojik yeniliklere varıncaya kadar artık giderek günlük hayatımızın bir parçası olan Amazon firması.
Sendikal meselelerle ilgilenenler biliyor, firma Noel gibi, milli bayramlar öncesi gibi yoğun kargo dönemlerinde işçilerini maruz bıraktığı insanlık dışı davranışlarla anılıyor.
Sadece makinelerden ve robotlardan ibaretmiş gibi pırıl pırıl bir izlenim veren firmada, evet haklısınız, çalışan insanlar da var. Bu işçiler yıllardır sendikalaşıp biraz daha insanca muamele görmek istiyorlar.
Sözü çok uzatmadan, Amazon işçilerinin sendikalaşma çabaları sonunda meyvesini verdi ve yakında ABD’de sendikanın kabul veya red edilmesi için bir oylama yapılacak. (Kısa bir haber için İngilizce cnbc.com bakınız.)
Amazon, oylama öncesi işçilerin kafasını bulandırmak, sendikaları yerden yere vurmak için bir web sitesi hazırlatmış. Sitenin adı www.doitwithoutdues.com (Siteye, İngilizce birbirine çok benzer sese sahip “due” (aidat) ile “do” (yapmak) kelimelerini kullanarak “aidat ödemeden yap” anlamına gelen bir isim vermişler.)
Site çok ilginç. Basit. Rahat. Çok fazla yazı yok. Dev resimler kullanmışlar. İş ortamı pırıl pırıl parlıyor. İşçiler sağlıklı, gürbüz ve güleç yüzlü.
Cümleler ise ağır mı ağır.
Mesela, tam zamanlı kadrolu bir işçinin maaşı üzerinden hesap ederek “niçin 500 dolar ödeyesin” diye sormuşlar dev puntolarla. Yıllık 500 dolar civarındaki aidatın aylık mı, yıllık mı olduğunu bilerek belirtmemişler elbette.
Ardından “gerçekleri öğren” diye devam etmişler.
“Eğer bu kadar aidat ödersen, başkalarına daha az yardım edersin, daha az sosyal ilişki kurarsın” diye mantık yürütmüşler. “Bırak, aidat ödeme, sen işini yap” diye bir cümle de eklenmiş bir yerlere.
“Aidat vermek senin pek çok şeyi yapamayacağın anlamına gelir. Aidat vereceğine git o parayla kitap al, hediye al, ne istersen onu al. Bunların hepsini de hiç aidat vermeden yap!”
Sitenin her yerine yayılmış gülücük, kalp, müzik notası emojilerini de unutmadan ilave edeyim.
En sona iki sayfa ayrılmış. Birisinde “eğer fikrini değiştirecek olursan bizi ara, sendika üyeliğin olsa bile kurtulmana yardımcı oluruz”, denmiş.
Diğer sayfada ise “sendika oylaması” ile “sendika üyeliği” konusu ele alınmış. 7 soruda oylama sürecinin nasıl olacağı, 10 soruda ise sendikanın ne olduğu cevaplanmış. (Bu arada Amazon hangi sendika yok edici firma ile çalışıyorsa, firmanın aldığı parayı hak etmediğini belirtip ihbar etmiş olayım. Bu firma “işini” savsaklamış, çünkü “sendikalar hakkında 10 gerçek” demişler ama 3. ile 8. sorunun cevabının birbirinin aynısı olduğunu atlamışlar!)
Oylamanın anlatıldığı kısmın 5 nolu maddesi şöyle:
“Toplu Pazarlık Nedir?
Tüm ücretlerin, sosyal hakların ve çalışma koşullarının sendika ve Amazon arasında müzakere edilmesine toplu pazarlık denir. Toplu pazarlık esnasında her şey müzakere edilebilir. Ayrıca bir hak alırken başka bir şeyden vazgeçmek de sık görülür. Sendikanın verdiği sözlere rağmen, sizlerin şu anda mevcut parasal haklarınızdan daha fazlasının elde edileceğinin hiçbir garantisi olmadığı gibi, müzakereler sonunda sizin ödeyeceğiniz aidatlardan daha fazla hak alınabileceğine dair de hiçbir garanti yoktur.”
Diğer altı madde bana ilginç gelmedi; çevirmekle uğraşmadım.
Sendika ile üyenin arası nasıl bozulur
Bu sayfanın ikinci kısmı ise sendika üyeliğine ayrılmış. Burada da dünyanın en zengin adamı olan Jeff Bezos’un sendikaları nasıl gördüğü anlatılıyor. Aşağıdaki metin sitedeki (doitwithoutdues.com/union-facts) İngilizce metnin tam çevirisidir. Sendika uzmanlarının, örgütlenme aşamasında böyle soruların geleceğini bilerek hazırlıklı olmaları kendi yararlarına olur. Karşı cevapları da akılda tutmalarında fayda vardır elbette.
(doitwithoutdues.com/union-facts)
Sendikalar hakkında sık sorulan sorular ve 10 gerçek
Amazon’da çalışan herkesin, kendileri hakkında en iyi kararı verebilmeleri için sendikalar hakkında öğrenebildikleri her şeyi öğrenmesini istiyoruz. Aşağıda sendikalar hakkında en sık sorulan soruların cevapları vardır. Ayrıca sana bu soruları sendikaya da sormanı tavsiye ediyoruz. Neredeyse 500 Dolar aidat vermeden önce hem bütün bilgileri öğrenmeyi hem de bütün bu soruların cevabını almayı hak ediyorsun.
1. Sendikaların parası nereden gelir?
Sizlerden. Sendika işçilerin bordrolarından aylık olarak tahsil edilen aidatlardan para kazanan bir işletmedir.
Sendikaya sor: Aylık ne kadar aidat vereceğim?
2. Sendika daha fazla iş güvencesi sağlar mı?
Hayır. Sendika sana iş güvencesi de sağlayamaz, senin işini kaybetmeyeceğinin garantisini de veremez. Halbuki bizler işimizi geliştirmek ve müşterilerimize hizmet sunmak için bir arada çalıştığımızda herkes için daha fazla iş güvencesi anlamına gelecek şekilde çok daha fazla iş yaratmış oluruz.
Sendikaya sor: Sendika işimi kaybetmeme garantisi veriyor mu? Eğer öyle ise bu garantiyi bana yazılı olarak verir misiniz?
3. Sendika daha iyi ücret ve sosyal hak sağlayabilecek mi?
Sendika sana daha iyi ücret ve daha çok hak almayı garanti edemez. Sendika ile müzakereler sonunda bugün sahip olduğunuz hakların ya aynısını ya daha fazlasını ya da daha azını alırsın.
Sendikaya sor: Daha iyi ücret ve daha çok hak alacağımı yazılı olarak garanti eder misiniz? Size göre benim hak ettiğim ücret nedir?
4. Sendika işyerinde yetkili olduktan sonra sendikadan kurtulamaz mıyız?
Sendikanın yetkisinin düşmesi anlamına gelen sendikadan kurtulmak uzun ve karmaşık bir süreçtir. Sendika bir kez yetki aldıktan sonra ise kanunlara göre Amazon sizin sendikadan kurtulmanız için yardım edemez.
Sendikaya sor: Nelerin değişeceğini garanti ediyorsunuz? Değişeceğini söylediğiniz konuları yazılı olarak da garanti edecek misiniz?
5. Sendika temsilcisi ile konuşmaya mecbur muyum?
Hayır. Hiç kimse, eğer istemiyorsan seni sendika temsilcisi ile konuşmaya zorlayamaz.
Sendikaya sor: Sizinle konuşmak istemediğimi söyledim. Buna neden saygı göstermiyorsunuz?
6. Bir sorunum olursa kiminle konuşacağım?
Bir sendika yetki alır ve senin de bir sorunun olursa, senin öncelikle kendi müdürünle değil, sendika ile konuşman gerekecek. Senin meselenin bize kadar gelip gelmeyeceği kararını da sendika verecek. Eğer onların kararından memnun olmaz isen, biz sana hiçbir şekilde yardım edemeyiz.
Sendikaya sor: Sorunlarıma kulak verileceğini ve muhatabına iletileceğini sendika nasıl garanti edecek?
7. Sendika İş Güvenliği Kurulu ve Şikayet Komisyonu oluşturacak mı?
Amazon’da zaten İşyeri İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurulu ile Şikayet Başvuru ve Çözüm Mekanizması halihazırda var. Sizin zaten elinizde bulunan bu şeyler için her yıl sendika aidatı olarak yüzlerce dolar vermenize gerek yok ki.
Sendikaya sor: Zaten benim bedavadan sahip olduğum bu haklar için neden para ödeyeyim?
8. Sendika daha iyi ücret ve sosyal hak sağlayabilecek mi?
Sendika sana daha iyi ücret ve daha çok hak almayı garanti edemez. Sendika ile müzakereler sonunda bugün sahip olduğunuz hakların ya aynısını ya daha fazlasını ya da daha azını alırsınız.
Sendikaya sor: Daha iyi ücret ve daha çok hak alacağımı yazılı olarak garanti eder misiniz? Size göre benim hak ettiğim ücret nedir?
9. Greve katılmaya mecbur muyum?
Sendika greve gidecek olursa, sen çalışmak istesen bile herkesin greve katılması beklenir. Senin yasal olarak greve katılmama hakkın olmasına rağmen, sendikalar grev esnasında senin çalışmanı engeller. Hatta sendikalar çalışmaya devam etmek isteyen işçileri cezalandırabilirler bile.
Sendikaya sor: Grevden vazgeçip çalışmaya devam edecek olursam bana ne ceza vereceksiniz?
10. Sendika greve giderse ücretimi almaya devam eder miyim?
Greve katılırsanız Amazon senin ücretini ödemez, işsizlik sigortasından da yararlanamazsın. Ayrıca sözleşme ile elde ettiğin ve ödeme yapmadığınız kimi ayrıcalıkların parasını ödemek de sana kalır.
Sendikaya sor: Ben greve katıldığımda hiç ücret almadığım halde kimi haklarımın parasını kendim ödemek zorundayken, sendika patronları maaş almaya devam edecekler mi?
- Erhan Kaplan
