Gasbedilen haklarımız I

Çoğumuzun taşeron deyip geçtiğimiz ve yine farklı birçok sıfatla anılan geçici ve düzensiz istihdam uzun zamandır planlı bir şekilde egemen çalışma biçiminin yerini alıyor. İşçilerin uzun mücadelelerle kazandığı haklar yok ediliyor. Dünya sermayenin dikensiz gül bahçesine dönüştürülüyor. Bunun için taşeron sistemini sermaye ve hizmetkârları hızlı bir şekilde yayıyor.

Dünyanın birçok bölgesinde yıllardır verilen çetin sınıf mücadeleleri sermayeye güvenceli istihdamı kabul ettirmişti. Güvenceli istihdam biçiminde işçilerin çalışma saatleri, ücretleri ve sosyal hakları yasalar ve kurallarla düzenlenmişti. İşçinin ne zaman işe gideceği belliydi, çağrı üzerine ertesi gün işe gitmiyordu. Çalışma saatlerinin temel alındığı aylık bir maaşı vardı, ücretler bugünkü gibi değişken değildi. Kazanılmış birçok sosyal hakkı vardı. Bugünse patron: yemek parası mı? Sana maaş veriyorum, bir de yemek parası mı vereceğim diyor. Ama o maaşın işçinin hiçbir ihtiyacını karşılamaya yetmediğini söylemiyor.

İkinci Dünya Savaşı’ndan 1970’lerin sonlarına kadar korunan bu haklar sermayenin işçilere karşı örgütlü saldırısı sonrası yavaş yavaş işçi sınıfının elinden alındı. Bu dönemde dünya işçi sınıfı küresel sermayenin bu saldırılarını durduracak örgütlü bir karşı duruş sergileyemedi. Bu süreçte kaybedilen haklarımızı göz önüne aldığımızda bugün gelinen noktada ne kadar büyük bir geri sıçramanın yaşandığını görebiliriz.

Peki isterseniz işçilerin geçmişte mücadele ederek ne tür haklar elde ettiklerini ayrıntılı bir şekilde görmek için bugünlerde devamlı olarak kaldırılacağı gündeme getirilen işçinin alınteri kıdem tazminatının hangi kalemlerden oluştuğuna bir bakalım. Unutmamak lazım; bu kalemler işçilerin mücadele ederek kazandığı ve kanı canı pahasına korumaya çalıştığı haklarıdır.

Bugün geçerli iş kanununa göre kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınan kalemler şunlar:

Tam yirmi bir kalem. Mücadele ile kazanılmış yirmi bir kalem hak. İşte bugün sermayenin ve hükümetin dayattığı yasalarla ortadan kaldırılmaya çalışılan kıdem tazminatı işçi sınıfının geçmişte verdiği mücadeleyle kazandığı haklara ayna tutuyor. Bugün insanlığın yüz karası taşeron sisteminin uygulandığı işyerlerinin hangisinde çocuk yardımı, aile yardımı, konut yardımı, ayakkabı yardımı, aylık eğitim yardımı alınabiliyor? Ya da yukarıda sayılan ödeme kalemlerinden hangileri yapılıyor? İşte geçmişte mücadeleyle kazanılmış, toplu sözleşmelere sokulmuş, sayıları hızla artan taşeron işçilerin maaş bordrolarında olmayan bu haklar bugünlerde devamlı yasalar değişiyor, işçi hakları ilerliyor diyenlere verilecek cevaptır.

Üstelik işçilerin yıllardır gaspedilen hakları yukarıda saydığımız 21 kalemle de bitmiyor. Bir de kıdem tazminatı hesaplanmasında dikkate alınmayan kalemler var. Onlar da işçilerin geçmişte mücadeleyle kazandığı ve analarından emdikleri süt gibi helal hakları. Mücadeleyle kazanılmış hakları. Ancak bugün onlar da taşeronlaştırma, güvencesizleştirme ve esnekleştirmeyle işçinin maaş bordrosundan atılmış haklar. Onları da bir sonraki yazıda ele alacağız.