- meslekhastalıgi.net
Kişilerin yaptığı iş ile sağlık durumları arasında güçlü bir ilişki olduğu uzun zamandan beri bilinmektedir. Bu nedenle çok uzun zaman öncesinden başlayarak çalışan sağlığı üretim güvenliğinin bir parçası olagelmiştir. Ancak hastalarına yaptıkları işi sormayı hekimlik pratiğinin bir parçası olarak uygulayan Dr. Bernardino Ramazzini’den itibaren çalışan sağlığı ile yapılan iş arasındaki ilişkinin farklı bir bakışla ele alındığı iddia edilebilir.[i]
Bu bakış açısını daha iyi değerlendirebilmek için Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) sağlık tanımına göz atmak faydalı olacaktır. DSÖ sağlığı, “sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik hali” olarak tanımlamaktadır.[ii] Bu bakış açısı çalışanın “bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halini” tehdit eden çalışma şekli ve alanı ile ilişkili her durumun iş sağlığı sorumluluğu olduğunu düşünebileceğimiz anlamına gelmektedir.
Beslenme DSÖ’nün sağlık tanımına doğrudan ve dolaylı etkileri nedeniyle son yılların popülaritesi artan konuları arasında dikkat çekmektedir. Beslenmenin, hem fiziksel hem de duygusal iyilik haline olan etkisi düşünüldüğünde bu popülarite oldukça da anlamlıdır.
Çalışma hayatı birden fazla şekilde beslenme ile yakın ilişki içerisindedir. Bu ilişkinin başında işin yürütüm şartlarının gerektirdiği ilave besin ihtiyacı gelmektedir. Bu basitçe yorucu işlerde, çalışan öğünlerinin yüksek kalori ve zengin besin içeriğine sahip olması şeklinde ifade edilebilir. Ağır ve tehlikeli iş kollarında, çalışan diyetlerinin çeşitli vitamin ve antioksidan bileşiklerden zengin olmasının önemine işaret eden yayınlar bulunmaktadır.[iii] Söz konusu çalışmalar; enerji santrali, sağlık kuruluşu, kömür madeni, akaryakıt sektörü gibi farklı iş kollarındaki çalışanlarda; vitamin A, E, C ve antioksidan etkinliği bilinen benzer moleküllerin metabolik hastalıkların engellenmesi ile kuvvetli bağını düşündürmesi açısından ilgi çekicidir.
Beslenme ve uyku, vardiyalı çalışma veya gece çalışmasında sirkadiyen ritimi etkileyerek bir başka şekilde olumsuz ilişkiyi sergilemektedir.[iv] Dünyanın kendi ekseni etrafında yaklaşık 24 saat süren dönüşünün canlılar üzerinde oluşturduğu biyokimyasal, fizyolojik ve davranışsal sonuçları olarak tanımlanabilecek bir biyolojik saat olan sirkadiyen ritim; karaciğer, pankreas, kas, iskelet ve sinir sistemi gibi pek çok organın faaliyetini doğrudan etkilemektedir. Bu ritme etki eden asıl faktör uyku uyanıklık döngüsünün gün ışığı ile ilişkisi olsa da beslenmenin de etkisi bulunmaktadır. Bu durum beslenmenin metabolik hastalıklar ve iş kazaları ile ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.
Sık karşılaşılan ve standart bir tedavisi olmaması nedeniyle kronikleşme şanssızlığı yüksek olan fibromiyalji şikayetlerinin ilaç kullanımının yanı sıra besin takviyesi kullanımı ile daha iyi kontrol edilebileceğini iddia eden yayınlar bulunmaktadır.[v] Daha fazla çalışma ile desteklenmesi gerektiği açık olsa da; iş ile ilişkili hastalıkların başında gelen kas iskelet sitemi rahatsızlıkları ile beslenme arasında ilişki olabileceğini düşündürmesi açısından sonuçlar dikkat çekicidir.
Çalışma hayatının bir parçası olduğu artık herkes tarafından kabul edilmiş olan evden çalışmanın artmış obezite ve yanlış beslenme ile bir ilişkisi olabileceğine işaret eden çalışmalar yeni bir problem sahasının ortaya çıktığını göstermektedir.[vi] Evde bulunmanın getirdiği artmış yeme alışkanlığı ve azalmış fiziksel aktivitenin bu sonuçlar üzerinde etkili olduğunun belirtildiği çalışmanın, salgının kapanma döneminde yapılmış olması nedeniyle doğrudan evden çalışma şekli ile ilişkilendirilmesinin fazla iddialı olduğu düşünülebilir. Ancak çalışma şekli ile çalışan sağlığı arasında beslenme kaynaklı bir ilişkiyi gösterdiği inkar edilmemelidir.
Tüm bunların yanı sıra diğer psikosoyal etkenlerle birlikte iş kaynaklı stresin ortaya çıkmasında beslenme bozuklukları, kalp damar hastalıkları ile obezite sık görülen birlikteliklerdir.[vii] Bu ilişki farklı çalışmalarda farklı seviyelerde kurulmuş olsa da özellikle perakende sektörü ve ofis çalışanları arasında iş yükü, kötü beslenme ve düşük fiziksel aktivite ilişkisi olduğu iddia edilmiştir.
Çalışan sağlığı açısından beslenme ve işyeri ilişkisinin önemi, sağlığa olan etkileri kadar sağlığı korumak için alınabilecek önlemlere yaklaşım felsefesi açısından da dikkat çekicidir. Sağlığı korumak için alınabilecek önlemler iki farklı yaklaşımla ele alınmaktadır. İlki bireysel çabaları önceleyen bir yaklaşım olarak kişinin bireysel ve çevresel riskleri göz önünde bulundurarak kendi sağlığını korumaya yönelik çaba göstermesini ister. İkinci yaklaşım kişinin sorumluluğu olsa da esasen toplumsal katılım ve yönetime ihtiyaç duyulduğunu iddia eder. İdeal olanın her iki bakış açısını da göz ardı etmeyen bütüncül bir yaklaşım olduğu düşünüldüğünde; çalışma ortamının her iki bakış açısının birlikte uygulanabileceği nadir ortamlardan birisi olarak ilgililere hem bir sorumluluk hem de bir fırsat sunduğu görülecektir.[viii] İşyerinde çalışana özel koruyucu önlemler ve eğitimler planlanabileceği gibi işyerinin ve çalışma ortamının gerektirdiği beslenme ile ilgili önlemler ve aksiyonlar alınabilir.
Tüm bu bilgiler bizlere beslenmede damak tadı tercihinden daha önemli değişkenler olduğunu, çalışma hayatında bu konu ile ilgili sergilenecek kişisel ve kurumsal çabanın birey ve toplum sağlığı açısından önemli sonuçları olacağını, iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları kapsamında öncelikli olarak ilgilenilmeyi hak ettiğini göstermektedir.
Sonuç olarak, beslenme bir iş sağlığı sorumluluğudur.
***
[i] Bernardino Ramazzini: The Father of Occupational Medicine; Giuliano FrancoMD, Francesca FrancoMD; https://dx.doi.org/10.2105%2FAJPH.91.9.1382
[ii] World Health Organization, Health and Well-Being, https://www.who.int/data/gho/data/major-themes/health-and-well-being
[iii] Oksidatif Stres ve Antioksidanların İş Sağlığına Etkileri İlkay YILMAZ, Mete Han ÜNER, https://doi.org/10.33720/kisgd.772993
[iv] Sirkadiyen Ritim, Sağlık ve Beslenme İlişkisi, Saniye SÖZLÜ, Nevin ŞANLIER, https://doi.org/10.5336/healthsci.2015-48902
[v] Fibromyalgia and Nutrition: An Updated Review, Laura Tomaino, doi.org/10.1080/07315724.2020.1813059
[vi] The Impact of COVID-19 Stay-At-Home Orders on Health Behaviors in Adults; Emily W Flanagan, Robbie A Beyl; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33043562/
[vii] Prospective Effect of Job Strain on General and Central Obesity in the Whitehall II Study , Eric J. Brunner, Tarani Chandola, Michael G. Marmot, https://doi.org/10.1093/aje/kwk058
[viii] Health Promotıon In The Workplace: Framıng The Concept; Revıewıng The Evıdence, M Shain, D M Kramer http://dx.doi.org/10.1136/oem.2004.013193
Site içeriklerimiz sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
