Ali Ekber Yıldırım

Tanzim satışlardan tarıma yeni bir model çıkarılabilir mi?

Yaş sebze ve meyvede fiyat artışını durdurmak amacıyla İstanbul ve Ankara’da açılan “tanzim satış” noktaları akla şu soruyu getrdi; Türkiye, ekonomide serbest piyasayı terk ederek devletçi politikalara mı geçiyor?

Yıllarca eleştirilen, “devlet kasaplık,sütçülük yapar mı?” denilerek özelleştirme adı altında 1990’lı yıllarda yağmalanan Et ve Balık Kurumu, Süt Endüstrisi Kurumu piyasadan silindi. Et ve Balık Kurumu daha sonra adı değiştirilerek “ithalat ofisi” gibi çalıştırıldı.
“Devlet ayakkabıcılık yapar mı” diye dağıtılan Sümerbank, “devlet şeker satar mı?” diye şeker fabrikalarının özelleştirilmesi ile ülke tarımı adeta çökertildi. Dışa bağımlı hale getirildi.

Ne oldu da bir anda devletçi politikalara geçildi. Bundan 50 yıl önce Cumhuriyet Halk Partili belediye başkanlarının kurduğu tanzim satış mağazaları yeniden canlandırılarak sebze meyve satışına başlandı. Öyle görünüyor ki, devlet gerekirse kasaplık,sütçülük,manavlık, bakkallık yapacak.

Kuru soğan fiyatının 5 liranın üzerine çıkması ile yapılan açıklamalar ve baskınlarda deyim yerindeyse iş çığırından çıktı. Medyada hemen her gün farklı bölgelerden baskın haberleri yer alıyor. Narkotik polisinin uyuşturucu operasyonlarından sonra medyaya yansıyan haberler gibi, “yapılan baskın sonucu 30 ton soğan ele geçirildi” haberleri medyada geniş yer buluyor. Soğan neredeyse uyuşturucu ile eşdeğer görülmeye başlandı. Böyle giderse vatandaş evine soğan almaya korkacak.

Yapılan açıklamalar, baskınlar ve medyadaki haberler bilinçli olarak bir algı yaratmaya yönelik değilse, kuru soğan konusunda ciddi bilgi eksikliği olduğunu gösteriyor. Kuru soğan fiyatındaki artışın nedenlerini, soğanın depolanması,satışa sunulması konusunda bilinmesi gereken gerçekleri şöyle özetleyebiliriz:

Dünyada en büyük üretici Çin, en büyük ithalatçı ABD

Tarım ve Orman Bakanlığı , “Türkiye, Amerika’dan süt ürünleri ithalatı yapacak” haberine itiraz ederek ithalatın kesintisiz devam ettiğini açıkladı.
Dünya Gazetesi’nde 13 Eylül 2018’de yayınlanan haberde Amerika Tarım Bakanlığı’nın “Süt Ürünleri İçin Türkiye Pazarı Açıldı” raporuna yer verildi. Bakanlık ithalatın yapılmasına değil, “3 yıl aradan sonra ithalat yapılacak” ifadesine itiraz etti. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklaması şöyle:

“Gazetenizin 13 Eylül 2018 tarihli sayısında yayınlanan “Türkiye, Amerika’dan süt ürünleri ithalatı yapacak” başlıklı yazınızın giriş kısmında, ülkemizin “3 yıl aradan sonra Amerika’dan süt ürünleri ithal edeceği” ifade edilerek, bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Öncelikle şunu belirtmek isteriz ki, Amerika Birleşik Devletleri’nden süt ürünleri ithalatı öteden beri yapılmaktadır. Haberde geçtiği şekliyle 2016 yılında ithalat durmamıştır. İnsan tüketimine yönelik süt ürünleri ithalatına ilişkin TÜİK verilerinden de bu bilgiye ulaşılabilmektedir.

Türkiye’de adı en çok değiştirilen bakanlıklardan birisi Tarım Bakanlığı olsa gerek. “Tarım ve Orman Bakanlığı”, “Tarım,Orman ve Köy İşleri Bakanlığı”,”Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı”,”Tarım,Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı” ilk akla gelen isimler. En son değişiklik 2011 yılında yapıldı.

Resmi olarak adı değiştirilmese de, bugünlerde bakanlık daha çok “İthalat Bakanlığı” olarak anılıyor. Tarımsal potansiyeli son derece yüksek bir ülke olan Türkiye, bitkisel üretimden hayvancılığa gıda ürünlerinden balıkçılığa hemen her şeyi ithal ediyor.

Uygulanan politikalar,geliştirilen projeler hep ithalatı destekleyen,ithalatı cazip kılan çalışmalar. İlk kez 1980 sonrasında yaygın olarak kullanılmaya başlanan tarımı ithalatla terbiye etme anlayışı, bugünün temel politikası oldu.

Hasat öncesi pamukta önemli bir etkinlik yapıldı. İzmir Ticaret Borsası ve Yunanistan Pamuk Birliği'nin işbirliğinde düzenlenen "2. Akdeniz Pamuk Yolu Etkinliği" kapsamında Akdeniz ülkeleri ve dünyada pamuk sektörünün genel durumu ele alındı.

Diğer üretici ülkelerde olduğu gibi, Türkiye'de de pamuk üretimi artıyor. Tekstil ve konfeksiyon ihracatı 30 milyar dolara yaklaşan Türkiye için, yıllar sonra çiftçinin tekrar pamuk üretimine dönüşü çok olumlu bir gelişme olarak nitelendiriliyor.

Hafızalarımızı tazelersek; 1995 yılında 757 bin hektar olan pamuk ekim alanı, 2016'da adeta dibe vurarak 416 bin hektara düştü. Bu dönemde ihtiyacın önemli bölümü ithalatla karşılandı.