Tarım Dünyası

Gıda fiyatlarındaki artış denilince özellikle yaş meyve ve sebzede hemen akla aracılar geliyor. Tarladan sofraya kadar olan süreçteki fiyat artışları dile getiriliyor. Üreticiden ucuza alınan ürünün tüketiciye pahalıya ulaştığı ifade ediliyor.

İşin bir başka boyutu var. Tarladan fabrikaya oradan da sofralara veya ihracata giden ürünlerdeki fiyat artışı. Gıda ürününün konulduğu ambalajdan etikete, teneke kutudan cam kavanoza kadar olan malzemelerin çoğunun ya kendisi ya da hammaddesi ithal ediliyor.

İthalat nedeniyle de özellikle koronavirüs pandemisi döneminde fiyatlar ürüne göre yüzde 45 ile yüzde 100 oranında arttı. Bazılarında döviz bazında yüzde 100 artış oldu. Bu fiyat artışının faturasını da elbette tüketici ödüyor.

İzmir Ticaret Odası Gıda İmalat Meslek Komitesi Başkanı ve aynı zamanda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İzmir İl Genç Girişimciler Kurulu Üyesi Cemil Gökçen’in ve sektör temsilcilerinin verdiği bilgiler ışığında gıda dışı malzemelerdeki fiyat artışının gıda fiyatlarına etkisini araştırdık. Ortaya çok çarpıcı sonuçlar çıktı.

Şeker Yasası’nın kabul edildiği 2001 yılından bu yana tam 20 yıldır gündemden düşmeyen Nişasta Bazlı Şeker(NBŞ) kotası bir kez daha gündemde. Resmi Gazete’nin 5 Haziran 2021 tarihli sayısında yayınlanan “Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik” kafaları karıştırdı. Hükümet ve muhalefet karşı karşıya geldi.

Konuyu anlayabilmek için Şeker Yasası’nı, kota uygulamasının geçmişten bu güne serüvenini bilmek gerekiyor.

Bilgi sahibi olmadan yorum yapanların nasıl yanıldığını gördük. Tarım ve Orman Bakanlığının yaptığı açıklama konuya açıklık getirmesi bir yana kafaları daha da karıştırdı.

Nişasta bazlı şeker kotasının ayrıntılarını öğrenmek için şeker ile ilgili bazı önemli bilgileri hatırlatalım.

Dünyada yaygın olan iki tür şeker var. Birisi sakaroz kökenli, diğeri kısaca NBŞ olarak adlandırılan Nişasta Bazlı Şeker. Sakaroz kökenli şeker üretimi iki bitkiden, kamış ve şeker pancarından elde ediliyor.

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin açıklamalarına göre, Türkiye’de yılda 19 milyon ton gıda çöpe gidiyor. İsraf ediliyor. İsrafın en çok olduğu ürünler, ekmek ile yaş meyve ve sebze.

Pakdemirli’nin verdiği bilgiye göre, dünyada gıdanın üçte biri, yani 1.3 milyar ton gıda çöpe gidiyor. Gıda kaybının bir yıllık ekonomik bedeli; gelişmekte olan ülkelerde 310 milyar dolar, gelişmiş ülkelerde ise 680 milyar dolar. İsraf edilen gıdayı üretmek için gerekli ekili alan Çin’in yüzölçümü kadar, yani 9.6 milyon kilometrekare.

Türkiye’de günlük olarak 4.9 milyon ekmek israf ediliyor. Üretilen sebze ve meyvelerin yüzde 50’si kaybediliyor. Hizmet sektöründe; işletme başı yılda 4.2 ton gıda ve 2 bin litre içecek israfı var. Her yıl çöpe giden 19 milyon ton gıda, yaklaşık 625 bin çöp kamyonunun taşıdığı çöp miktarına denk geliyor.

Çöpe giden sadece gıda değil. O gıdanın üretimi için kullanılan toprak, su, çiftçinin emeği, alın teri, tarımsal girdiler, finansman kaynakları da çöpe gidiyor. Sadece gıdalar değil, ülkenin geleceği de çöpe gidiyor.

Köklü değişiklik anlamında kullanılan reform sözcüğünün de içi boşaltıldı. Sürekli bir reform paketi açılıyor. Ekonomi reformu, mali reform, yargı reformu, sağlık reformu, enerji reformu, dinde reform, dilde reform, yerel yönetimler reformu ve aklınıza gelecek her alanda sürekli reform paketleri açılıyor.

Sebze meyve satışını düzenleyen Hal Yasası’ndaki değişiklik bile reform olarak sunuluyor. Sebze meyve satmanın nesi reform?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı Ekonomi Reform Paketi’nde çiftçi ile ilgili doğrudan bir destek, düzenleme yok. Gıda enflasyonu, gıda israfı, fiyat istikrarı, hal yasası ve benzeri konularla ilgili daha önce defalarca dile getirilmiş ama uygulamada başarı sağlanamamış konular tekrar pakete konulmuş.

Türkiye’de reform sözcüğü hep yanlış kullanılıyor. Kendi adıma tarım sektörü ile ilgili ne zaman “reform” sözcüğünü duysam irkilirim. Reform denilince kurumları özelleştirmek, yok etmek, yağmalamak akla geliyor.

Türkiye son 7 ayı kurak geçirdi. Bazı bölgelerde neredeyse hiç yağış olmazken bazılarında çok az yağışla geçti. Özellikle sonbahar kuraklığı çok etkili oldu.

Ülkemizde kuraklık daha çok, İstanbul, Ankara ve İzmir’in “içme suyu” sorunu olarak algılandığı için tarımdaki gelişmeler çoğu zaman göz ardı ediliyor. Oysa, kuraklık aynı zamanda soframızdaki gıdayı da tehdit ediyor. Sonbaharda yağmayan yağış, etkili olan kuraklık 2021 yılı ürünlerinin ekilişini olumsuz etkiliyor. Üretimdeki düşüş sofralarımıza yüksek fiyat olarak yansıyacak. İthalata bağımlılık artacak.

Toprak Mahsulleri Ofisi, sahadaki gelişmeleri yakından izleyerek “Fenolojik Değerlendirme- Hububat ve Bakliyatta Yağış, Ekiliş ve Gelişim Analizi” adıyla her ay rapor olarak yayınlıyor. Kasım 2020 raporuna göre, sadece Kasım’da yağışlar normalin yüzde 49 altında gerçekleşti.